Khu vực sa mạc rộng lớn 650.000 km² trên bán đảo Ả Rập, được gọi là “Khu Vực Trống”, thường gây ấn tượng với những cồn cát vàng trải dài, và đối với nhiều người, nó dường như rất vắng vẻ. Tuy nhiên, công nghệ hiện đại, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (A.I), đang mở ra một cách tiếp cận mới để tìm kiếm các địa điểm khảo cổ trong những vùng đất khô cằn này.Tại Đại học Khalifa ở Abu Dhabi, các nhà nghiên cứu đã phát triển một giải pháp công nghệ cao để tìm kiếm các khu vực khảo cổ tiềm năng. Thông thường, các nhà khảo cổ học dựa vào khảo sát mặt đất, một công việc mất thời gian và gặp nhiều khó khăn trong các điều kiện khắc nghiệt của sa mạc. Trong những năm gần đây, hình ảnh vệ tinh quang học từ các dịch vụ như Google Earth đã trở nên phổ biến trong việc tìm kiếm các đặc điểm bất thường. Tuy nhiên, cát và bão bụi thường làm mờ tầm nhìn, và các mẫu cồn cát khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn.Cô Diana Francis, một nhà khoa học khí quyển và là nhà nghiên cứu chính của dự án, cho biết: “Chúng tôi cần một công cụ để hướng dẫn và tập trung nghiên cứu của mình.” Nhóm nghiên cứu đã phát triển một thuật toán học máy để phân tích hình ảnh thu được từ radar xuyên thấu tổng hợp (SAR). Kỹ thuật này sử dụng sóng radio để phát hiện các đối tượng ẩn dưới bề mặt, bao gồm cát, đất và thậm chí băng.Mặc dù SAR và học máy không phải là công nghệ mới, sự kết hợp của chúng trong lĩnh vực khảo cổ học là một ứng dụng chưa từng có. Francis đã đào tạo thuật toán bằng dữ liệu từ Saruq Al-Hadid, một khu định cư có dấu hiệu hoạt động cách đây 5.000 năm, nằm ở sa mạc bên ngoài Dubai. Khi thuật toán hoàn tất đào tạo, nó đã chỉ ra các khu vực tiềm năng gần đó mà vẫn chưa được khai quật.

Ảnh vệ tinh chụp khu vực Saruq al-Hadid cho thấy khu vực phía tây đang được khai quật (bên phải) và khu vực phía đông vẫn chưa được khai quật. Ảnh: CNN

Công nghệ này không chỉ giúp xác định địa điểm mà còn có khả năng tạo ra các mô hình 3D chính xác trong phạm vi 50 cm. Điều này cho phép các nhà khảo cổ hình dung rõ hơn về những gì đang chờ đợi bên dưới lòng đất. Francis và nhóm của cô đã phối hợp với Dubai Culture, tổ chức quản lý khu vực này, để thực hiện khảo sát mặt đất bằng radar xuyên đất nhằm xác nhận những gì mà vệ tinh đã đo từ không gian.Dubai Culture hiện đang lên kế hoạch khai quật các khu vực mới được xác định, và Francis hy vọng rằng công nghệ này sẽ tiếp tục giúp phát hiện thêm nhiều kho báu khảo cổ trong tương lai.Việc sử dụng hình ảnh SAR trong khảo cổ học chưa phổ biến do chi phí và độ phức tạp. Tuy nhiên, Amy Hatton, một sinh viên tiến sĩ tại Viện Max Planck về Địa nhân học, cho rằng ứng dụng này rất đáng giá. Hatton đang nghiên cứu các mô hình học sâu để phát hiện cấu trúc khảo cổ ở Tây Bắc Ả Rập Saudi, và cô nhấn mạnh rằng công nghệ này đã giải quyết được những vấn đề mà các phương pháp trước đó không làm được.

Hình ảnh vệ tinh hiển thị các cuộc khai quật trước đây và đang diễn ra (vòng tròn màu vàng) và các khu vực mà A.I dự đoán có các công trình ngầm tiềm ẩn (vòng tròn màu đỏ). Ảnh: CNN

Mặc dù có nhiều ứng dụng hứa hẹn, không phải ai cũng hào hứng với sự phát triển của công nghệ trong khảo cổ học. Hugh Thomas, Giảng viên tại Đại học Sydney cho biết có hai trường phái khác nhau trong giới khảo cổ học: một bên ủng hộ việc sử dụng công nghệ như A.I để xác định địa điểm, trong khi bên kia tin rằng cần có cái nhìn khảo cổ học tinh tế để phát hiện các cấu trúc.Thomas nhấn mạnh rằng công nghệ có thể giúp các nhà nghiên cứu tập trung vào những khu vực có khả năng cao hơn về các địa điểm khảo cổ, thay vì chỉ dựa vào cảm quan cá nhân.Bài kiểm tra thực sự cho công nghệ này sẽ diễn ra trong tháng tới, khi các cuộc khai quật tại Saruq Al Hadid bắt đầu. Hiện tại, chỉ khoảng 10% khu vực này đã được khai thác, và nếu các nhà khảo cổ tìm thấy những cấu trúc mà thuật toán đã dự đoán, điều này sẽ mở ra cơ hội lớn cho việc ứng dụng công nghệ này ở các khu vực khác như Ả Rập Saudi, Ai Cập và các sa mạc ở châu Phi. Công nghệ này không chỉ là bước tiến trong khảo cổ học mà còn hứa hẹn khám phá nhiều điều bí ẩn của quá khứ.

Có thể bạn quan tâm:

Nguồn CNN